ΕΛΛΗΝΙΚΑ – Page 2

September 26, 2021September 26, 2021

Η νέα διαίρεση

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 26 Σεπτεμβρίου 2021

Υπήρξε μια εποχή που την ονομάζουμε «Μεταπολίτευση». Τότε, ο πολιτικός ανταγωνισμός γινόταν κυρίως στη βάση ιδεολογικών κριτηρίων. Ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων ήταν αταλάντευτα αριστεροί και ψήφιζαν τα αριστερά κόμματα, ενώ ένα άλλο μεγάλο μέρος ήταν αταλάντευτα δεξιοί και ψήφιζαν τα δεξιά κόμματα. Για τους αριστερούς ψηφοφόρους, το εκλογικό μενού περιλάμβανε τα κόμματα που εκτείνονταν από το ΚΚΕ μέχρι το ΠΑΣΟΚ. Για τους δεξιούς ψηφοφόρους, το βασικό πιάτο αποτελούσε η ΝΔ, αλλά περιστασιακά μπορούσαν να διαλέξουν και κάποιο από τα ακροδεξιά κόμματα, όπως πιο πρόσφατα το ΛΑΟΣ και τους ΑΝΕΛ. Ανάμεσα στις δύο μεγάλες ιδεολογικές ομάδες, υπήρχε μία μικρότερη και λιγότερο συμπαγής κατηγορία ψηφοφόρων, οι λεγόμενοι «κεντρώοι», που βρίσκονταν σε συνεχή ταλάντωση ανάμεσα στα αντίπαλα στρατόπεδα, ψηφίζοντας πότε (κεντρο)δεξιά και πότε (κεντρο)αριστερά.

September 15, 2021September 16, 2021

Πώς θα ψηφίσουμε στις επόμενες εκλογές

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 29 Αυγούστου 2021

Ο ταξιτζής που με πήγε στο αεροδρόμιο το έθεσε ορθά-κοφτά: «Στις εκλογές θα ψηφίσω εκείνους που προσπαθούν καλύτερα ώστε να αποφύγουμε να χειρότερα. Κι αυτά έρχονται από έξω, αγαπητέ μου». Ο άνθρωπος είχε καταλάβει κάτι απλό, ότι δηλαδή οι σημερινές κρίσεις που μαστίζουν την χώρα δεν μοιάζουν με εκείνες που μας ταλαιπώρησαν στο παρελθόν, ακόμη και το πιο πρόσφατο. Εκείνες ήταν δικής μας κατασκευής, ενδογενείς κρίσεις που νομίζαμε ότι θα μπορούσαμε να λύσουμε μόνοι μας. Κατά κανόνα, λοιπόν, τις εκλογές κέρδιζε το κόμμα που έδινε τις μεγαλύτερες υποσχέσεις και έδειχνε την μικρότερη αντίσταση στην κρατική σπατάλη. Λεφτά πάντα υπήρχαν κι ας ήταν δανεικά. Οι νέες κρίσεις, αντίθετα, προέρχονται από απρόβλεπτους εξωτερικούς – και σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτους – παράγοντες που απαιτούν σύνθετες λύσεις, σε συνεργασία μάλιστα με άλλα κράτη. Καθώς όμως αλλάζει η φύση των κρίσεων, αφού αυτές πια είναι κυρίως εξωγενείς παρά ενδογενείς, επίσης φαίνεται να αλλάζει και η λογική των ψηφοφόρων, πράγμα που θα φανεί στις επόμενες εκλογές.

June 28, 2021August 10, 2021

Κυρίαρχη κυβέρνηση, καχεκτική αντιπολίτευση

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 27 Ιουνίου 2021.

Μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα δοκίμασε μια παρατεταμένη περίοδο κυβερνητικής αστάθειας και πολιτικής σήψης. Οι ήδη γηραλέοι πολιτικοί της εποχής δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν πόσο δραματικά είχε αλλάξει η Ιστορία, ούτε να φανταστούν νέους ρόλους για τους εαυτούς τους και τα κόμματα που κάθε τόσο έφτιαχναν και μετά χαλούσαν. Η κατάσταση άλλαξε από το 1951, όταν ο Αλέξανδρος Παπάγος συγκρότησε τον Ελληνικό Συναγερμό, ένα δεξιό κόμμα, στο οποίο όμως πολύ σύντομα προσχώρησαν αθρόα φιλελεύθεροι πολιτευτές του Κέντρου. Το 1952, ο Συναγερμός κατόρθωσε να επεκτείνει την επιρροή του ανάμεσα στις ανερχόμενες μικρομεσαίες τάξεις και να κερδίσει τις εκλογές προσεγγίζοντας την απόλυτη πλειοψηφία. Έτσι ξεκίνησε μια περίοδος ένδεκα χρόνων κατά την οποία η δεξιά παράταξη θα κυβερνούσε την χώρα με αυτοδυναμία, πρώτα υπό την πρωθυπουργία Παπάγου και κατόπιν του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος μετονόμασε τον Συναγερμό σε Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση. Σε εκείνα τα χρόνια η Ελλάδα αποτέλεσε σημαντικό πιόνι στη διεθνή σκακιέρα του Ψυχρού Πολέμου ενώ η δημοκρατία της παρέμεινε ατελής. Ωστόσο, η χώρα πέτυχε παγκόσμια εντυπωσιακούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και ταχύ κοινωνικό εκσυγχρονισμό. Η Ελλάδα ξέφευγε οριστικά από την φτώχια και άρχιζε να βλέπει μπροστά με αισιοδοξία.

June 6, 2021June 7, 2021

Ο αμφίθυμος εταίρος

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 6 Ιουνίου 2021 στα πλαίσια αφιερώματος για τα 40 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ακριβώς μια δεκαετία πριν, κανείς δεν είχε διάθεση να γιορτάσει τα τριάντα χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2011, η χώρα βρισκόταν ήδη στη δίνη της κρίσης που έμελλε να διαρκέσει πολύ. Το κακό είχε ξεκινήσει από την οικονομία με τις συνεχείς υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας που έφεραν το πρώτο Μνημόνιο, συνεχίστηκε με την πολιτική πόλωση που χώρισε τον κόσμο σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα και κατέληξε στην κατάρρευση του παλιού δικομματισμού και το ασταθές πολυκομματικό σύστημα που έχουμε σήμερα. Μέσα στην παραζάλη της εποχής, η «νεοφιλελεύθερη» Ευρώπη ήταν το τέλειο εξιλαστήριο θύμα. Αριστεροί και δεξιοί καιροσκόποι απαίτησαν την μονομερή ακύρωση των δανειακών μας υποχρεώσεων («εμείς θα βαράμε το νταούλι κι εκείνοι θα χορεύουν») και με σύνθημα «καμιά θυσία για το ευρώ» επιδίωξαν την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρωζώνη. Κατόπιν ήρθε το «περήφανο ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα του 2015 και τελικά χρειάστηκε η περίφημη «κωλοτούμπα» του τότε πρωθυπουργού για να αποφύγουμε το Grexit.

May 30, 2021May 31, 2021

Quo vadis, Europa?

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής, 30 Μαΐου 2021.

Two security officers walk by flags of EU nations prior to an EU summit in Brussels on Tuesday, June 28, 2016. EU heads of state and government meet Tuesday and Wednesday in Brussels for the first time since Britain voted to leave the European Union, throwing British and European politics into disarray. (AP Photo/Virginia Mayo)

Πριν από λίγες ημέρες, στη γραφική Κοΐμπρα της Πορτογαλίας οι υπουργοί Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Ε.Ε. επιδόθηκαν σε ασκήσεις μελλοντολογίας. Σκοπός τους ήταν να προβλέψουν προς τα που πηγαίνουν τα πράγματα στην Ευρώπη και τον κόσμο. Όπως όμως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις, στο τέλος δημιούργησαν έναν ακόμη γραφειοκρατικό μηχανισμό, το Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Προβλέψεων (EU Foresight Network). Προφανώς, η Ευρώπη αλλάζει όπως αλλάζει και ο κόσμος ολόκληρος. Μόνο που οι προβλέψεις για το μέλλον δεν είναι εύκολη υπόθεση, ιδίως για όσους αγνοούν τις δυναμικές διεργασίες που έχουν ξεκινήσει στο παρελθόν και οι οποίες πρόκειται να καθορίσουν τις μελλοντικές εξελίξεις. Να κάποιες από τις κυριότερες διεργασίες που το Δίκτυο θα έπρεπε να έχει υπόψιν.

April 25, 2021April 25, 2021

Ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής και οι αντίπαλοί του

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής 25 Απριλίου 2021.

Θα γνωρίζετε μάλλον ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υλοποιεί ένα μεγάλων διαστάσεων και εξαιρετικά φιλόδοξο πρόγραμμα με τον τίτλο «Προωθώντας τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής μας». Μόλις δε πριν από λίγες μέρες, ξεκίνησε μια δημόσια πανευρωπαϊκή διάσκεψη με τίτλο «Το μέλλον της Ευρώπης», η οποία πρόκειται να τραβήξει αρκετά. Η Ευρώπη πάντα είχε υπαρξιακές αγωνίες αλλά τώρα, και μόνο από τους παραπάνω τίτλους, φαίνεται ότι αντιμετωπίζει γενική υπαρξιακή κρίση. Στη βάση της βρίσκονται δύο ερωτήματα που δεν έχουν εύκολες απαντήσεις. Σε τι ακριβώς συνίσταται ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής; Ποιοι είναι οι αντίπαλοι και ποιοι οι υποστηρικτές του;

March 28, 2021March 28, 2021

Ο Σημίτης και η αποτυχία της Κεντροαριστεράς

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής, 28 Μαρτίου 2021. Σχετικά με την Κεντροαριστερά και το μέλλον της στην Ελλάδα, έχω επίσης γράψει πρόσφατα στην ίδια εφημερίδα αυτό και αυτό.

Να δηλώσω εξαρχής ότι θεωρώ τον Κώστα Σημίτη ικανότατο πολιτικό και έναν εξαιρετικά επιτυχημένο πρωθυπουργό. Όχι μόνο κατάφερε να επιβιώσει πολιτικά σε ένα λαϊκιστικό κόμμα, όπως ήταν το ΠΑΣΟΚ της εποχής, αλλά επίσης κατόρθωσε να αποκτήσει και την αρχηγία του παρότι ο ίδιος ήταν κάθε άλλο παρά λαϊκιστής. Κλασικός αστός και σοσιαλδημοκράτης που δούλευε με αυστηρή εργασιακή ηθική και παραδειγματική μεθοδικότητα, ο Σημίτης άσκησε την πρωθυπουργία για οκτώ χρόνια, αφήνοντας πίσω του σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία και την πολιτική, με πιο εμβληματική ασφαλώς την ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση το 2001. Βέβαια υπήρξαν και αστοχίες, κάποιες μεγάλες άλλες μικρότερες, αλλά έτσι δεν συμβαίνει πάντα με την διακυβέρνηση κάθε χώρας; Μία αποτυχία του Σημίτη που ήταν σημαντική τότε αλλά και καθοριστική για τη συνέχεια ήταν η αδυναμία να μετατοπίσει το κόμμα του από τον χώρο του αριστερού λαϊκισμού σε εκείνον της μετριοπαθούς μεταρρυθμιστικής κεντροαριστεράς.

March 20, 2021March 20, 2021

Πως φτιάχνεται η κεντροαριστερά

Δημοσιεύτηκε την Καθημερινή της Κυριακής, 28 Φεβρουαρίου 2021. Επίσης για την Κεντροαριστερά στην Ελλάδα, εδώ.

Στο προηγούμενο άρθρο μου σε αυτήν τη στήλη κατέληγα λέγοντας ότι, όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, η δημιουργία ενός ισχυρού κόμματος της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα είναι μάλλον ανέφικτη. Για να δικαιολογήσω αυτήν τη γνώμη, εξηγούσα ότι υπάρχουν τρεις διακριτές πολιτικές κουλτούρες, κάθε μία με το δικό της ακροατήριο. Πρώτα, μια αντιδραστική προς τις μεταρρυθμίσεις κουλτούρα που χαρακτηρίζει έντονα την άκρα Αριστερά (όπως βέβαια και την άκρα Δεξιά, που όμως ασκεί στην κοινωνία συγκριτικά χαμηλότερη γοητεία). Κατόπιν μια, ας την πούμε κεντρώα, κουλτούρα που αντιστοιχεί σε ένα αριθμητικά μεγαλύτερο και πολιτικά μετριοπαθές κοινό που αντιλαμβάνεται την ανάγκη μεταρρυθμίσεων. Και, τέλος, μια τρίτη συντηρητική κουλτούρα που βρίσκεται διάχυτη σε ευρέα κοινωνικά στρώματα με έντονες θρησκευτικές και εθνικιστικές ευαισθησίες. Προφανώς, λοιπόν, για να συσταθεί ένα ισχυρό κεντροαριστερό κόμμα, αυτό θα πρέπει πρώτα να κερδίσει το μεγαλύτερο μέρος των οπαδών της κεντρώας κουλτούρας καθώς επίσης να προσελκύσει ικανό μέρος από μια ακόμη κουλτούρα. Εδώ βρίσκεται η δυσκολία του όλου εγχειρήματος. Διότι η κεντροαριστερά χρειάζεται αφενός μεν να ξεχωρίσει τη θέση της από την άκρα Αριστερά ενώ, αφετέρου, θα πρέπει να έλξει οπαδούς της θρησκευόμενης και εθνικιστικής κουλτούρας που βρίσκονται διάσπαρτοι στον πολιτικό χώρο.

Continue reading “Πως φτιάχνεται η κεντροαριστερά”

January 31, 2021January 31, 2021

Οι τρεις κουλτούρες και η ανέφικτη κεντροαριστερά

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής, 31 Ιανουαρίου 2021

Καθώς οι παλιές μεγάλες ιδεολογίες έχουν μάλλον ξοφλήσει, τα σημερινά κόμματα κερδίζουν ψήφους απευθυνόμενα σε ακροατήρια με σχετικά διαμορφωμένες κοσμοαντιλήψεις. Ως «κοσμοαντίληψη» νοούμε το σύνολο της γενικής κουλτούρας, νοοτροπιών και ιδιαίτερων αξιών που κάθε άνθρωπος χρησιμοποιεί, με διαφορετικό όμως τρόπο, για να αντιληφθεί τον κόσμο, να αντιμετωπίσει τη ζωή και, φυσικά, να αποφασίσει κάθε φορά το κόμμα που θεωρεί καλύτερο για να κυβερνά την χώρα. Αν, λοιπόν, διακρίνουμε τις βασικές κουλτούρες που έχουν διαμορφωθεί στην ελληνική κοινωνία κατά τις τελευταίες δεκαετίες, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα πώς τα κόμματα κερδίζουν τις εκλογές και πώς τις χάνουν. Επιπλέον, θα έχουμε μια ερμηνεία για την σημερινή ισχύ της κυβερνώσας κεντροδεξιάς με αντίστροφη όψη την αδυναμία της κεντροαριστεράς να συγκροτηθεί σε ισχυρό κομματικό φορέα.

January 15, 2021January 19, 2021

Η ιδιαίτερη περίπτωση του λαϊκιστή Τραμπ

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 8 Ιανουαρίου 2021, δηλαδή την επαύριο της εισβολής των οπαδών του Τραμπ στο Καπιτώλιο.

Αν σκεφτείτε για λίγο πόσες χώρες της Ευρώπης και της αμερικανικής ηπείρου έχουν κυβερνηθεί τα τελευταία εβδομήντα χρόνια από λαϊκιστές θα διαπιστώσετε, ασφαλώς με κάποια ανακούφιση, ότι αυτές δεν είναι πολλές. Στη δική μου καταμέτρηση (κατά χρονολογική σειρά εμφάνισης), πρόκειται για τις εξής εννέα χώρες: Αργεντινή, Ελλάδα, Περού, Ιταλία, Βενεζουέλα, Ισημερινός, Ουγγαρία, Πολωνία και Ηνωμένες Πολιτείες. Λόγω της δουλειάς μου, τις έχω μελετήσει μία προς μία. Να σας πω περιληπτικά τι έχω μάθει μέχρι τώρα και πώς η περίπτωση του Τραμπ προσθέτει νέα στοιχεία στην κατανόηση του λαϊκιστικού φαινομένου.